|
पुराण विषय अनुक्रमणिका PURAANIC SUBJECT INDEX (From Gangaa - Goritambharaa) Radha Gupta, Suman Agarwal & Vipin Kumar
|
|
|
वर्धन्तीमापः पन्वा सुशिश्विमृतस्य योना गर्भे सुजातम् ॥१.६५.४॥ गर्भो यो अपां गर्भो वनानां गर्भश्च स्थातां गर्भश्चरथाम् ॥१.७०.३॥
क इमं वो निण्यमा चिकेत वत्सो मातॄर्जनयत स्वधाभिः ।
प्र मन्दिने पितुमदर्चता वचो यः कृष्णगर्भा निरहन्नृजिश्वना ।
यं रिपवो न रिषण्यवो गर्भे सन्तं रेषणा रेषयन्ति ।
अपादेति प्रथमा पद्वतीनां कस्तद्वां मित्रावरुणा चिकेत ।
अरण्योर्निहितो जातवेदा गर्भ इव सुधितो गर्भिणीषु ।
गर्भे नु सन्नन्वेषामवेदमहं देवानां जनिमानि विश्वा ।
कमेतं त्वं युवते कुमारं पेषी बिभर्षि महिषी जजान ।
अस्मा उक्थाय पर्वतस्य गर्भो महीनां जनुषे पूर्व्याय ।
चत्वार ईं बिभ्रति क्षेमयन्तो दश गर्भं चरसे धापयन्ते ।
गर्भे मातुः पितुष्पिता विदिद्युतानो अक्षरे ।
अमूरः कविरदितिर्विवस्वान्सुसंसन्मित्रो अतिथिः शिवो नः ।
अप्स्वग्ने सधिष्टव सौषधीरनु रुध्यसे ।
प्र भ्रातृत्वं सुदानवोऽध द्विता समान्या ।
सं दक्षेण मनसा जायते कविरृतस्य गर्भो निहितो यमा परः ।
स जातो गर्भो असि रोदस्योरग्ने चारुर्विभृत ओषधीषु ।
मुमोद गर्भो वृषभः ककुद्मानस्रेमा वत्सः शिमीवाँ अरावीत् ।
गर्भे नु नौ जनिता दम्पती कर्देवस्त्वष्टा सविता विश्वरूपः ।
बृहन्नच्छायो अपलाशो अर्वा तस्थौ माता विषितो अत्ति गर्भः ।
प्रास्मै हिनोत मधुमन्तमूर्मिं गर्भो यो वः सिन्धवो मध्व उत्सः ।
विश्वस्य केतुर्भुवनस्य गर्भ आ रोदसी अपृणाज्जायमानः ।
गर्भे योषामदधुर्वत्समासन्यपीच्येन मनसोत जिह्वया ।
द्रुहो निषत्ता पृशनी चिदेवैः पुरू शंसेन वावृधुष्ट इन्द्रम् ।
तद्वामृतं रोदसी प्र ब्रवीमि जायमानो मातरा गर्भो अत्ति ।
परो दिवा पर एना पृथिव्या परो देवेभिरसुरैर्यदस्ति ।
ब्रह्मणाग्निः संविदानो रक्षोहा बाधतामितः ।
आत्मा देवानां भुवनस्य गर्भो यथावशं चरति देव एषः ।
पतंगो वाचं मनसा बिभर्ति तां गन्धर्वोऽवदद्गर्भे अन्तः ।
यन् मे गर्भे वसतः पापम् उग्रम् यज् जायमानस्य च किंचिद् अन्यत् ।
उखां कृणोतु शक्त्या बाहुभ्याम् अदितिर् धिया । प्रजापतिश् चरति गर्भे ऽअन्तर् अजायमानो बहुधा वि जायते । तस्य योनिं परि पश्यन्ति धीरास् तस्मिन् ह तस्थुर् भुवनानि विश्वा ॥३१.१९
एषो ह देवः प्रदिशो ऽनु सर्वाः पूर्वो ह जातः स ऽ उ गर्भे ऽ अन्तः ।
चतस्रो दिवः प्रदिशश्चतस्रो भूम्या उत ।
हिरण्यवर्णाः शुचयः पावका यासु जातः सविता यास्वग्निः ।
एकाष्टका तपसा तप्यमाना जजान गर्भं महिमानमिन्द्रम् ।
आ ते योनिं गर्भ एतु पुमान् बाण इवेषुधिम् ।
आपो अग्रे विश्वमावन् गर्भं दधाना अमृता ऋतज्ञाः ।
ये गर्भा अवपद्यन्ते जगद्यच्चापलुप्यते ।
पर्वताद्दिवो योनेरङ्गादङ्गात्समाभृतम् ।
वि जिहीष्व लोकं कृणु बन्धान् मुञ्चासि बद्धकम् ।
दिव्यं सुपर्णं पयसं बृहन्तमपां गर्भं वृषभमोषधीनाम् ।
यस्ते गर्भं प्रतिमृशाज्जातं वा मारयाति ते ।
प्रजापतिश्चरति गर्भे अन्तरदृश्यमानो बहुधा वि जायते ।
अपानति प्राणति पुरुषो गर्भे अन्तरा ।
आचार्य उपनयमानो ब्रह्मचारिणं कृणुते गर्भमन्तः ।
ब्रह्मचारी जनयन् ब्रह्मापो लोकं प्रजापतिं परमेष्ठिनं विराजम् ।
अयं वस्ते गर्भं पृथिव्या दिवं वस्तेऽयमन्तरिक्षम् ।
सम्यञ्चं तन्तुं प्रदिशोऽनु सर्वा अन्तर्गायत्र्याममृतस्य गर्भे ।
गर्भे नु नौ जनिता दम्पती कर्देवस्त्वष्टा सविता विश्वरूपः ।
देवानां पत्नीनां गर्भ यमस्य कर यो भद्रः स्वप्न ।
ब्रह्मणाग्निः संविदानो रक्षोहा बाधतामितः । निरुक्तोपनिषत् १.१० अनुसारेण, यदा गर्भे शुक्रस्य स्थापना भवति, तदा पंचरात्रि पर्यन्तं तस्य संज्ञा बुद्बुदं भवति, सप्तरात्रि पर्यन्तं पेशी, चत्वारिंशत् रात्रि पर्यन्तं अर्बुदं एवं पंचविशति रात्रि पर्यन्तं घनं भवति।
गर्भ- १. अनश्नन्तो गर्भाः प्राणन्ति । कौ २,२ । २. उत्तानेव वै योनिर्गर्भं बिभर्त्ति । माश ३,२,१,२९ । ३. एष वै गर्भो देवानां य एष (सूर्यः ) तपत्येष हीदꣳ सर्वं गृह्णात्येतेनेदꣳ सर्वं गृभीतम् । माश १४, १, ४, २ । ४. गर्भः प्राजापत्यः - तैआ १,१३,३ । तद्वा आत्मैवोखा । योनिर्मुञ्जाः शणा जरायूल्बं घृतं गर्भः समित् - माश ६.६.२.१५ ५. गर्भाः पञ्चविꣳशः (स्तोमः) । तै ४, ३, ८, १; मै २,८,४ ६. गर्भाः पञ्चविꣳश इति दक्षिणतोऽन्नं वै पञ्चविꣳशः । काठ २०, १३ । ७. गर्भा जायमानाः पर्यावर्तन्ते । जै २, ३८१ । ८. अभ्य् एव रथन्तरेण क्रन्दति, रेत एव बृहता सिञ्चति, गर्भान् एव वैरूपेण दधाति, जनयत्य् एव वैराजेन, वर्धयत्य् एव शक्वरीभिर्, अन्नाद्यम् एव रेवतीभिः प्रदीयते। । जै २,२ । ९. गर्भान्वो वृञ्जे पाङ्क्तेन छन्दसा । मै ४,२,११ । १०. गर्भो ( + वै [क ३०, ८ ] ) दीक्षितः । काठ १९, १०, २३, २; क ३५, ८, माश ३,१, ३,२८ । ११. तस्मात्पराञ्चो गर्भाः सम्भवन्ति प्रत्यञ्चः प्रजायन्ते । तां १५, ५, १६ । १२ . तस्य (मनुष्यस्य) वै सम्भविष्यतः प्राणा अग्रे प्रविशन्त्यथ रेतः सिच्यते । जै १,१७ । १३. दशमास्या गर्भा योनेश्च्यवन्ते प्रजात्यै । जै ३,२९० १४. दशमे मासि गर्भा हिताः प्रजायन्ते । काठ २८,६ । १५. तद् वाचो ऽनुष्टुभो मध्ये निधनं भवति। रेतस्सिक्तिर् एव सा। तत् सहिंकारं भवति। नाभिर् वै हिंकारः। नाभ्यो ह वै धृता गर्भा अवाचीनबिलेभ्यो नावपद्यन्ते, नाभिधृता ह वै गर्भाः । जै १,३०६ । १६. गर्भो वा एष भवति यो दीक्षते स छन्दांसि प्रविशति तस्मान्न्यक्नाङ्गुलय (मुष्टीकरणेन सङ्कुचितांगुलि) इव हि गर्भाः । माश ३, २, १, ६ । १७. पञ्चमे मासि गर्भा विक्रियन्ते । जै १, २६७ ॥ १८. पुरुष उ गर्भः । जैउ ३, ६, ८,३ । १९. प्रजा वै पशवो गर्भः । माश १३, २, ८, ५, तै ३, ९, ६, ४ । २०. प्रादेशमात्रो वै गर्भो विष्णुः । माश ६, ५, २, ८, ६, २, १२, ७, ५, १, १४ । २१. गर्भो वा एष भवति यो दीक्षते प्रावृता वै गर्भाः उल्बेनेव जरायुणेव । माश ३, २, १, १६ । २२. यदा वै गर्भः समृद्धो भवति प्रजननेन वै स तर्हि प्रत्यङ्ङेति । माश ४, ५, २, ३ ॥ २३. एजतु दशमास्यो गर्भो जरायुणा सहेति स यदाहैजत्विति प्राणमेवास्मिन्नेतद्दधाति यदा वै गर्भः समृद्धो भवत्यथ दशमास्यः । माश ४, ५, २, ४ । २४. यावद्वा अजातो गर्भो मातुर्वैव तावत्प्राणमनु प्राणिति । काश १, २, १, ६ । २५. यो वै षण्मास्यो जायते यस्सप्तमास्यः प्र वै स मीयते । काठ ३३, ८ । २६. वायव्या गर्भाः । तै ३, ९, १७, ५ । २७. यस्यै ते यज्ञियो गर्भ इति । अयज्ञिया वै गर्भास्तमेतद्ब्रह्मणैव यजुषा यज्ञियं करोति...विषुरूपा इव हि गर्भाः । माश ४, ५, २, १२ । स योऽसंवत्सरभृतं चिनुत एतानि ह स सर्वाणि भूतानि गर्भं भूतं निर्हते यो न्वेव मानुषं गर्भं निर्हन्ति माश ९, ५, १, ६२ २८. षण्मास्या वा अन्तमा गर्भा जाता जीवन्ति । माश ९, ५, १, ६३ । २९. संवत्सरे वृद्धा गर्भाः प्रजायन्ते । मै १, ६, १२ । ३०. योनिश्चतुर्विंश इति ।...संवत्सरो वाव योनिश्चतुर्विंशस्तस्य ...संवत्सरो वाव गर्भाः पञ्चविꣳशस्तस्य चतुर्विꣳशतिरर्धमासाः संवत्सर एव गर्भाः पञ्चविꣳ शस्तद्यत्तमाह गर्भा इति संवत्सरो ह त्रयोदशो मासो गर्भो भूत्वऽर्तून्प्रविशति । माश ८, ४, १, १९ ॥ [र्भ - अन्न - १९; आयु - ३; इन्द्रिय- १; उल्ब - ५द्र . ] । |